ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ιστορία της περούκας

    Όλοι έχουμε σκεφτεί πόσο παράξενοι μας φαίνονται οι άνθρωποι του παρελθόντος – γιατί ας πούμε να φορά κανείς μια τεράστια λευκή περούκα; Στο παρόν προσπαθούμε να βρούμε αξιόπιστες εξηγήσεις για……τα παράξενα κουρέματα των σαμουράι!

  Ο ευκολότερος τρόπος να αντιληφθεί κανείς σε ποια χρονική περίοδο λαμβάνει χώρα μια ταινία είναι να παρατηρήσει πως όλοι οι σημαντικοί φορούν μια ανόητη περούκα. Βασιλιάδες, αριστοκράτες, πρόεδροι, πολιτικοί και συνθέτες φορούν μια λευκή περούκα με κατσαρά μαλλιά, συνήθως διακοσμημένη με κορδέλες και κοτσίδες. Οι δικηγόροι και οι δικαστές στη σημερινή Βρετανία και Αυστραλία εξακολουθούν να τις φορούν. Ποιος στο καλό όμως σκέφτηκε πως οι περούκες αυτές ήταν μια καλή ιδέα;

   Ο υπεύθυνος είναι ο Λουδοβίκος ΙΔ’ της Γαλλίας. Η γαλλική δυναστεία υπέφερε από μια κληρονομική και ντροπιαστική φαλάκρα. Κουρασμένος από την κοροϊδία του βασιλιά της Αγγλίας, ο Λουδοβίκος φόρεσε μια εντυπωσιακή περούκα, για να δείξει σε όλους πόσο ανδροπρεπής ήταν. Προτού περάσει λίγος καιρός, η μόδα διαδόθηκε στην αυλή, άσχετα αν οι φέροντες ήταν φαλακροί ή όχι. Επίσης, μιας και η Γαλλία ήταν το κέντρο της ευρωπαϊκής κουλτούρας του 17ου αιώνα, η υπόλοιπη Ευρώπη γρήγορα υιοθέτησε τις περούκες, οι οποίες γίνονταν ολοένα και μεγαλύτερες και εντυπωσιακότερες. 

  Οι περούκες έγιναν τόσο σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας, που θα έπρεπε να φορά κανείς περούκα για να ανέβει κοινωνικά. Όλοι πλέον φορούσαν περούκες και τις πούδραραν ανελλιπώς, για να φαίνονται όσο το δυνατόν πιο άσπρες. 

    Η τρέλα με τις περούκες πέθανε στην Αγγλία όταν η κυβέρνηση μυρίστηκε έσοδα και επέβαλε βαρύτατο φόρο στην πούδρα μαλλιών. Παράλληλα, ένα μικρό  "ατύχημα" στη Γαλλία, που λέγεται Γαλλική Επανάσταση, κατέστησε άστοχο το να φορά κανείς τα σύμβολα της αριστοκρατίας. 

   Για  περίπου δύο αιώνες, οι περούκες  ήταν κάτι το επιβεβλημένο για την υψηλή κοινωνία και όχι μόνο. Όμως δεν θα  ήταν ποτέ τόσο δημοφιλείς, αν δεν υπήρχε ένα αφροδίσιο νόσημα, δυο βασιλιάδες και οι κακές συνθήκες υγιεινής των μαλλιών.

   Η ιστορία της ξεκινάει, όπως και για πολλά άλλα, με τη σύφιλη. Μέχρι το 1580, η σύφιλη είναι η χειρότερη επιδημία που χτύπησε την Ευρώπη μετά την πανούκλα. Σύμφωνα με τον William Clowes, ένα «άπειρο πλήθος» ασθενών από σύφιλη κατέκλυζαν τα νοσοκομεία του Λονδίνου.

  Χωρίς αντιβιοτικά, τα θύματα υπέφεραν από τη χειρότερη μορφή της νόσου: ανοιχτές πληγές, δυσάρεστα εξανθήματα, τύφλωση, άνοια και αποσπασματική απώλεια μαλλιών. Η φαλάκρα σάρωνε τη χώρα. Εκείνη την εποχή, η απώλεια μαλλιών ήταν κάτι που μπορούσε να προκαλέσει δημόσια αμηχανία. Τα μακριά μαλλιά ήταν κάτι το μοντέρνο και κάποιος φαλακρός αποκτούσε άσχημη φήμη.

   Η νέα "τρέλα" Και έτσι, η επιδημία της σύφιλης πυροδότησε ένα κύμα προς την κατασκευή περουκών. Τα θύματα έκρυβαν έτσι τη φαλάκρα τους, καθώς και τις πληγές που μάτωναν, με περούκες που φτιάχνονταν από τρίχες αλόγων, από κατσίκες ή από ανθρώπινη τρίχα. Επίσης ραντίζονταν με άρωμα λεβάντας ή πορτοκαλιού, για να κρύψουν τυχόν άσχημες μυρωδιές. Αν και οι περούκες ήταν κάτι το κοινό δεν ήταν κομψές. Ήταν απλά μια επαίσχυντη αναγκαιότητα. 

    Αυτό άλλαξε το 1655, όταν ο βασιλιάς της Γαλλίας, άρχισε να χάνει τα μαλλιά του.

    Ο Λουδοβίκος ΙΔ' ήταν μόλις 17 ετών όταν ξεκίνησαν τα μαλλιά του να αραιώνουν. Ανησυχώντας ότι η φαλάκρα θα βλάψει τη φήμη του, ο Λουδοβίκος προσέλαβε 48 κατασκευαστές περούκας για να σώσει την εικόνα του. 

 Πέντε χρόνια αργότερα, ο βασιλιάς της Αγγλίας ξάδελφος του Λουδοβίκου, Κάρολος Β', έκανε το ίδιο πράγμα, όταν άρχισαν τα μαλλιά του να γκριζάρουν (και οι δύο άνδρες μάλλον είχαν σύφιλη). Οι αυλικοί και οι άλλοι ευγενείς αντέγραψαν αμέσως τους δύο βασιλιάδες και η περούκα έγινε η νέα μεγάλη μανία της Ευρώπης.

     Το κόστος της περούκας αυξήθηκε και έγιναν σύμβολο πλούτου. Μια περούκα για κάθε μέρα κόστιζε περίπου 25 σελίνια -τα λεφτά που έπαιρνε σε μια εβδομάδα ένας κοινός Λονδρέζος. Οι μεγάλες, περίτεχνες περούκες κόστιζαν 800 σελίνια. 

   Οι περούκες παρέμειναν δημοφιλείς επειδή ήταν πρακτικές. Εκείνη την εποχή, οι ψείρες του κεφαλιού ήταν παντού και το καθάρισμα τους επίπονο και χρονοβόρο. Οι περούκες, ωστόσο, σταμάτησαν το πρόβλημα. Οι ψείρες σταμάτησαν να λυμαίνονται τα μαλλιά των ανθρώπων -οι οποίοι έπρεπε να τα ξυρίσουν για να χωράνε οι περούκες- και οι ψείρες κατασκήνωναν πλέον στις περούκες. Ο καθαρισμός μιας περούκας ήταν πολύ πιο εύκολος από ό,τι ο καθαρισμός του κεφαλιού. 

   Το τέλος Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, η τάση είχε πεθάνει. Οι Γάλλοι εκτόπισαν την περούκα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και οι Βρετανοί σταμάτησαν να τις φορούν όταν ο William Pitt επέβαλλε φόρο σε μια σκόνη για μαλλιά το 1795. Σύντομα, η φυσική τρίχα έγινε η νέα μόδα.

   

  Από τα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι θεωρούσαν τον χείμαρρο από μπούκλες, σημάδι θεϊκής και βασιλικής προέλευσης. Στην αρχαία Αίγυπτο, την Ασσυρία, και την Περσία, ο βασιλιάς και οι αυλικοί του, φορούσαν στις κρατικές υποθέσεις τους περίτεχνες επίσημες περούκες, ενώ συνήθως κουρεύονταν κοντά ή ξύριζαν τα κεφάλια τους για άνεση και καθαριότητα στο ζεστό κλίμα της Εγγύς Ανατολής. 

  Ο στενός συσχετισμός εξουσίας και σεξουαλικής ρώμης και τριχοφυΐας οδήγησε τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους με φθίνουσα κόμη να χρησιμοποιούν περούκες και περουκίνια. Ένας από τους πιο διάσημους περουκοφόρους της ιστορίας ήταν ο μεγάλος Ιούλιος Καίσαρας. 

  Με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οι περούκες εξαφανίστηκαν από την ευρωπαϊκή ιστορία για μια χιλιετία.

  Η χρήση της περούκας ξανάρχισε τον 16ο αιώνα στις βασιλικές αυλές της βόρειας Ευρώπης Η Ελισάβετ Α’ της Αγγλίας φορούσε μια περούκα με σφιχτές κόκκινες μπούκλες «ρωμαϊκού» στυλ για να σκεπάσει τα άσπρα μαλλιά της που αραίωναν. Στη δεκαετία του 1660, ο Κάρολος Β’ της Αγγλίας, που είχε περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του εξόριστος στη Γαλλία, έφερε αυτή τη μόδα και στην Αγγλία όταν αποκαταστάθηκε στον αγγλικό θρόνο. Όπως και σε προηγούμενες περιόδους, αρχικά ο σκοπός της περούκας ήταν να καλύπτει την απώλεια ή την αραίωση των τριχών της κεφαλής σε άντρες και γυναίκες αλλά και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τις ψείρες του τριχωτού. Αλλά κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΔ’ στη Γαλλία, η περούκα εξελίχθηκε σε εντελώς νέες διαστάσεις, που θα συνέβαλαν μέσα σε δύο γενεές να σφραγιστεί η τύχη της γαλλικής μοναρχίας.

Οι αντρικές περούκες

   Κατά το 17ο αιώνα, οι περούκες άνηκαν στην επικράτεια των αντρικών ειδών και καθένας σημαντικός, από το βασιλιά και κάτω, έπρεπε να φοράει περούκα. Οι αντρικές περούκες ήταν πολυτελή κατασκευάσματα με μπούκλες που έπεφταν σαν καταρράκτης μέχρι τους ώμους ή ακόμη και μέχρι το στήθος και την πλάτη. Κατασκευάζονταν από ανθρώπινες τρίχες που ράβονταν σε σκουφάκια, ήταν εξαιρετικά βαριές, ζεστές και άβολες. 

 Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ μετακίνησε τη γαλλική αυλή στο εξαιρετικό δημιούργημα της έμπνευσης του, το παλάτι στις Βερσαλλίες, 17 χιλιόμετρα από το υπερκορεσμένο, βρώμικο και απείθαρχο Παρίσι. Εκεί ο Βασιλιάς Ήλιος ανέπτυξε ένα εξεζητημένο αυλικό πρωτόκολλο βασισμένο στη μόδα και την περίοπτη επίδειξη πλούτου. Σκοπός του ήταν να παρεμποδίσει τις εξεγέρσεις των σημαντικών αριστοκρατών της Γαλλίας. 

 Στα τέλη του 18ου αιώνα οι αντρικές περούκες συρρικνώθηκαν σε πιο διαχειρίσιμα μεγέθη, διατηρώντας τις χαρακτηριστικές μπούκλες στο πλάι και μια αλογοουρά στην πίσω μεριά, και τις πουδράριζαν λευκές. Αλλά με την άνοδο της Μαρίας Αντουανέτας στο θρόνο το 1775, μαζί με το σύζυγο της Λουδοβίκο ΙΣτ’, η μόδα στις γυναικείες κομμώσεις εκτοξεύτηκε στο διάστημα και δεν προσγειώθηκε παρά μόνο όταν κάποιοι ευγενείς έχασαν, όχι μόνο τα μαλλιά, αλλά και ολόκληρη την κεφαλή τους. Καθώς μεγάλωναν οι κομμώσεις της μόδας, οι γυναίκες συμπλήρωναν με ποστίς και με περούκες όσα τους είχε δώσει η φύση και τα διακοσμούσαν με πετράδια, μαργαριτάρια, και σπάνια με εξωτικά φτερά. Μάλιστα όταν η γαλλική φρεγάτα Μπελ-Πούλ σημείωσε μια διάσημη νίκη επί της αγγλικής Αρετούσας τον Ιούνιο του 1778, οι γυναίκες εμφανίστηκαν με κόμμωση στολισμένη με πλησίστιο το μοντέλο της νικήτριας φρεγάτας και με τα 26 πυροβόλα της να αστράφτουν πάνω στα κεφάλια τους!! 
  Οι τελετουργικές περούκες, που είχαν συνδεθεί με τις υπερβολές του παλιού καθεστώτος, έπαψαν να είναι δημοφιλείς τον 19ο αιώνα και δεν εμφανίστηκαν ποτέ ξανά. Επιβιώνουν μόνο στις επίσημες ενδυμασίες δικαστών και δικηγόρων στο βρετανικό νομικό σύστημα και κοινοβούλιο. Αλλά και σε αυτές τις περιστάσεις υπάρχουν πολλοί που ασπάζονται τα συναισθήματα του προέδρου Τόμας Τζέφερσον που είπε « Για όνομα των ουρανών, ξεφορτωθείτε αυτές τις τερατώδεις περούκες που κάνουν τους Άγγλους δικαστές να μοιάζουν με αρουραίους».( ΠΗΓΗ: Οι χειρότερες εφευρέσεις της ιστορίας, Eric Chaline, εκδόσεις Κλειδαριθμος)