Οι καστροπολιτείες της Ελλάδας και τα σημαντικότερα κάστρα

   Οι περίφημες καστροπολιτείες της Ελλάδας είναι το μέρος όπου ο χώρος και ο χρόνος μετουσιώνονται σε ομορφιά. Σαν φωτεινοί ιστορικοί φάροι μέσα στο πέρασμα των αιώνων εξιστορούν με την πέτρινη γλώσσα τους τα ηρωικά κατορθώματα αλλά και την καθημερινότητα ενός ένδοξου παρελθόντος και δεσπόζουν αγέρωχες δαμάζοντας τη φθορά του χρόνου. 

Μυστράς. Αλώβητος στο χρόνο

    Με τη φωνή του ανέμου να εξιστορεί τα κατορθώματα του ηρωικού παρελθόντος, η καστροπολιτεία του Μυστρά μεταφέρει τον ταξιδιώτη σε μια άλλη διάσταση, που φτάνει πίσω στην ένδοξη εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ανέγγιχτη στο πέρασμα του χρόνου, γοητεύει τον επισκέπτη με την ακαταμάχητη ατμόσφαιρα που δημιουργούν τα υπέροχα κτήρια και μνημεία της: τα «Παλάτια των Παλαιολόγων», οι κατοικίες των ευγενών (Λάσκαρη, Φραγκόπουλου), οι επιβλητικές εκκλησίες (Αγίου Δημητρίου, Παντάνασσας) και τα μοναστήρια (Περιβλέπτου, Βροντοχίου) συνθέτουν ένα μεγαλειώδες σκηνικό αλλοτινών εποχών. Οι συνοικίες του Μυστρά, το Κάστρο, η Μεσοχώρα και η Έξω Χώρα, δημιουργούν ονειρικές εικόνες που μεταφέρουν τον επισκέπτη σε ένα κόσμο παραμυθιού. 

  Άλλωστε, για δύο σχεδόν αιώνες, ο Μυστράς αποτέλεσε την πρωτεύουσα του ομώνυμου Δεσποτάτου, την τελευταία αναλαμπή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Μια βόλτα στο εντυπωσιακό μουσείο ολοκληρώνει με τον καλύτερο τρόπο την περιήγηση σε μία από τις σπουδαιότερες καστροπολιτείες της χώρας αλλά και σε έναν από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου, που το 1989 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως «Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

Μονεμβασιά. Το μεγαλείο της ομορφιάς

    Στη μαγευτική βυζαντινή καστροπολιτεία της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει εδώ και αιώνες, διατηρώντας έτσι ανέπαφη την εκπληκτική ομορφιά του τοπίου. Με φόντο πέτρινα πυργόσπιτα, στενά λιθόστρωτα και δαιδαλώδη σοκάκια, ο επισκέπτης πρωταγωνιστεί σε ένα μεσαιωνικό παραμύθι, γεμάτο εικόνες και χρώματα μιας άλλη εποχής. Στη Μονεμβασιά, γνωστή και ως «Γιβραλτάρ της Ελλάδας», κανείς δεν χρειάζεται χάρτη! Αρκεί να ακολουθήσετε τα πλακόστρωτα δρομάκια και να αφεθείτε στη μαγεία της ιστορίας ενός οικισμού που κάποτε «φιλοξενούσε» τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. 
   Ένα στενό ακρωτήρι στην ακτή της Νοτιοανατολικής Λακωνίαςη Μονεμβασιά, ένα μικρό νησάκι σήμερα, αλλά χερσόνησος στο παρελθόν, αφού ο περιηγητής Παυσανίας στο έργο του «Περιήγηση της Ελλάδος» το ονομάζει « Μινώα άκρα ».

  Το όνομα «Μονεμβασιά» εξηγείται ξεκάθαρα στο «Χρονικό του Μορέως » ένα ιστορικό έγγραφο της ύστερης Βυζαντινής περιόδου, που περιγράφει τη «μόνη έμβαση», δηλαδή τη μοναδική είσοδο στο νησί πάνω από τη γέφυρα. Η Μονεμβασιά ήταν στρατηγικό σημείο, ασφαλές λιμάνι και επιτυχής εμπορικός σταθμός για τον ανεφοδιασμό των καραβιών.

  Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Μαυρίκιος την δημιούργησε τον πρώτο χρόνο της βασιλείας του, το 582 μ.Χ. Η επιβίωση του οικισμού μετά τις επιθέσεις των Γότθων, των Αβάρων και των Σλάβων μεταμόρφωσε τη Μονεμβασιά σε ένα σημαντικό λιμάνι των εμπορικών δρόμων της Μεσογείου με την Ανατολή. Τα τέσσερα χρυσόβουλα του αυτοκράτορα Ανδρονίκου ΙΒ’ προίκισαν τη Μονεμβασιά με γαίες στις ακτές της Λακωνίας και πολλά προνόμια, και το νησάκι έγινε το λιμάνι του Μυστρά, που ήταν τότε η πρωτεύουσα του Βυζαντινού δεσποτάτου στην Πελοπόννησο.

  Ο πλούτος αυξήθηκε από το εμπόριο του περίφημου κρασιού Μαλβαζία, διάσημου στις βασιλικές αυλές της Ευρώπης, των δημητριακών, της ξυλείας, των δερμάτων, της γούνας και των υφασμάτων.

  Η Μονεμβασιά ήταν οικονομικά αυτάρκης, γεγονός ιδιαίτερα εντυπωσιακό, αφού την εποχή της ακμής της είχε πληθυσμό 40.000 κατοίκων. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης παρέμεινε το μοναδικό φρούριο –πόλη που δεν είχαν κατακτήσει οι Οθωμανοί. Το 1463 αποτέλεσε αποφασιστική χρονιά για τους κατοίκους, αφού ο Βενετουρκικός πόλεμος οδήγησε τους Μονεμβασιώτες στην απόφαση να παραδώσουν την πόλη τους στους Βενετούς. “Napoli di Malvasia” είναι το νέο όνομα της πόλης για τα επόμενα 100 χρόνια της βενετσιάνικης κυριαρχίας, όμως το 1540 οι Βενετοί παραδίδουν τη Μονεμβασιά στους Οθωμανούς για 100 περίπου χρόνια, μέχρι δηλαδή το τέλος του 17ου αιώνα. Η πόλη εκκενώθηκε επειδή οι Βενετοί αποσύρθηκαν στρατιωτικά και το ελληνικό στοιχείο τούς ακολούθησε στη Δύση φοβούμενο τα αντίποινα των Οθωμανών.

   Το καινούριο οθωμανικό όνομα του νησιού, «Μενεξές», ακούγεται πιο ποιητικό, γιατί την άνοιξη το νησί στολίζεται από χιλιάδες άγριες βιολέτες. Οι Οθωμανοί εγκαινιάζουν εντυπωσιακό αμυντικό κατασκευαστικό έργο, ενώ και πολλά δημόσια κτήρια ανακατασκευάζονται εκείνη την εποχή.

    Οι Βενετοί επέστρεψαν στα τέλη του 17ου αιώνα, αν και οι ντόπιοι δεν ενθουσιάστηκαν με την παρουσία τους. Στα τέλη του 18ου αιώνα η πόλη είχε ανακτήσει το χαμένο πληθυσμό της και τα ιστορικά αρχεία καταγράφουν πληθυσμό 10.000 κατοίκων που συνεισφέρουν το 17% των συνολικών εσόδων της Βενετίας από τις κτήσεις της στην Πελοπόννησο. Οι Οθωμανοί ανακτούν το νησί το 1715 για περίπου 100 χρόνια μέχρι την επανάσταση του 1821 που έφερε την ελευθερία.

   Η Μονεμβασιά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής μιας πόλης που ιδρύθηκε από Έλληνες, μεταμορφώθηκε από τους Βενετούς, ειδικούς της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, αλλά ανακατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς άρχοντες. Στολίδι της είναι οι μοναδικές οχυρώσεις που παράγγειλαν οι Οθωμανοί, κατασκευάστηκαν από Έλληνες ντόπιους μαστόρους, οι οποίοι αντιγράψανε την τέχνη και τις τεχνικές που τους δίδαξαν οι Βενετοί αρχιτέκτονες.